Giovanni Bellini

(ca. 1432-1516)

De vader van Giovanni Bellini is de schilder Jacopo Bellini. Giovanni’s zus is getrouwd met Mantegna. Deze familierelatie stimuleert menig kunsthistorici de tegenstellingen van hun oeuvre breed uit te meten. Zijn broer, Gentile Bellini, is eveneens een redelijk gekende schilder. Giovanni is de beroemdste Bellini.

The Madonna of The Trees, 1487
Bellini, Giovanni
Buy this Giclee Print at AllPosters.com

De broers hebben beiden gewerkt in het atelier van hun vader, eerst als leerling en later als medewerker. Doordat Giovanni lang in het atelier van zijn vader bleef werken is hij vrij laat zijn eigen grensverleggende stijl gaan ontwikkelen. Zijn meest gewaardeerde schilderijen zijn dan ook op late leeftijd tot stand gekomen. Vanaf ongeveer 1490 is zijn werk gerijpt. De toeschrijving van de werken uit de periode voor 1580 is overigens problematisch.

Giovanni Bellini wordt beschouwd als de stichter van de Venetiaanse schilderkunst. Zijn schilderachtig werk staat in contrast met de tekenachtige stijl van de vroege renaissance. De zachte en vloeiende penseelvoering is door vele generaties Venetiaanse schilders overgenomen. Het warme licht en de overtuigende weergave van atmosfeer loopt eveneens vooruit op recentere kunstwerken uit de Venetiaanse school. Bellini wordt vooral bewonderd omdat hij als één van de eerste op een overtuigende wijze atmosfeer kon suggereren. Het licht vervaagd contouren en de overgangen van licht naar donker erg subtiel zijn. Tot de meest vernieuwende aspecten in zijn schilderijen behoort het kleurgebruik. Rijk genuanceerde in elkaar overvloeiende kleuren beschrijven vormen. In zijn efficiënte werkplaats zijn vele getalenteerde medewerkers en leerlingen werkzaam geweest. Giovanni Bellini is de leermeester geweest van Lotto, Giorgione en Titiaan.

St. Vincent Ferrer Altarpiece, c. 1465
Bellini, Giovanni
Buy this Giclee Print at AllPosters.com

De vernieuwingen in zijn werk staan niet los van de overstap van tempera naar de olieverftechniek. Vlaamse schilders hadden al aangetoond dat de olieverftechniek nieuwe mogelijkheden bood. Hun invloed heeft eveneens geleid naar een groter realisme, gebaseerd op goede observatie van de zichtbare natuur en het detail.

Bellini heeft vooral religieuze onderwerpen geschilderd. Een veelvoorkomend thema is Madonna met Kind. Tot zijn belangrijkste werken behoort de Madonna met Heiligen in de S. Zaccaria. Veel latere werken gaan terug naar dit voorbeeld.

Madonna met Heiligen, 1505, paneel, 502 x 236 cm., S. Zaccaria, Venetië

Giovanni Bellini heeft meerdere altaarpanelen geschilderd van het type Sacra-Conversazione (heilig gesprek). Hij is de zeventig al gepasseerd toen hij aan dit beroemde altaarstuk begon.

Maria zit in een apsis op een troon. Het Kindje Jezus staat op haar linkerdij. Links zijn Petrus en Catharina weergegeven en rechts Hiëronymus en Lucia. Hieronymus is herkenbaar aan het grijze haar, de baard en het kardinaalsgewaad en Petrus aan de sleutels. De twee martelaressen dragen een palmtak. Zij zijn herkenbaar aan hun symbolen, namelijk een gebroken wiel voor Catharina en een schaaltje met ogen voor Lucia.

San Zaccaria Altarpiece
Bellini, Giovanni
Buy this Giclee Print at AllPosters.com

De toeschouwer krijgt de indruk dat de verbeelde ruimte in het schilderij een verlengde is van het kerkinterieur waarin het zich bevind. De pilaren op de achtergrond tonen gelijkenissen met de pilaren in de lijst. De illusie is gewekt dat deze pilaren verbonden zijn door de bogen die door de lijst worden afgesneden. De halfkoepel met goudmozaïeken past in de Venetiaanse traditie. Het doek komt qua formaat niet volledig overeen met de oorspronkelijke lijst doordat soldaten van Napoleon het hebben beschadigd. Ze hebben het afgesneden omwille van vervoer naar het Louvre.

Tip: Galleria dell Accademia heeft de grootste verzameling venetiaanse schilderkunst ter wereld.